- Półka Archiwisty

Od 30 kwietnia w sali wystawowej Archiwum Państwowego w Przemyślu będzie można zwiedzić wystawę „Archiwum nie jest nudne – ciekawostki z zasobu Archiwum Państwowego w Przemyślu”. Ekspozycja stanowi kontynuację i dopełnienie „Półki Archiwisty”. Prezentowane w ramach „Półki...” archiwalia, które mogą dziś zaciekawić, wzruszyć, rozbawić, będzie można zobaczyć w oryginale. Zachęcamy więc do obejrzenia XIX-wiecznych przepisów kulinarnych, listów młodych książąt Krasickich z powinszowaniami imienin dla rodziców i dziadków, „miłosnych” kart pocztowych z okresu I wojny światowej, księgi zgłoszeń prostytutek początku XX wieku, XVII-wiecznych rachunków zapłaty dla kata miejskiego w Przemyślu, planu miasta Przemyśla z przebiegiem planowanych linii tramwajowych (ok. 1912 r.). i wielu innych. Zachęcamy do zwiedzania, bo...archiwum nie jest nudne.

W zespole nr 158 Archiwum Zamku Leskiego Krasickich zachowały się listy poety i geografa Wincentego Pola (1807-1872) kierowane do Ksawerego i Edmunda Krasickich. Wincenty Pol był zaangażowany w ruch patriotyczny u boku Ksawerego Krasickiego, a następnie w maju 1836 roku został administratorem jego dóbr w Kalnicy. W roku 1839  zamieszkał w odrestaurowanym według własnego projektu zamku w Lesku.

Listy zachowane w przemyskim archiwum (28 listów) pochodzą z lat 1837-1845, 1847, 1849, 1853, 1855-1856, 1861, 1867, 1872. Nadawane były ze Lwowa, Mariampola (Glinika Mariampolskiego k. Gorlic) i Krakowa. Na podstawie ich treści można stwierdzić, że stosunki Pola z Krasickimi były bardzo bliskie i przyjazne. W jednym z listów, dowiedziawszy się o śmierci dziecka Ksawerego Krasickiego, Pol pisał: „Są boleści, o których mówić nie można. Sam jestem ojcem i rozumiem Panie Twe serce i boleść Twą (...) Żywo wyobraziłem sobie, czym Pan dla mnie byłeś, czym dla mnie jesteś i bolało mnię to i boli, żem nie był przy Tobie Panie, że dziś nie jesteś z Tobą kiedy cierpisz. Miałeś dla mnie przyjaźń, radę, pomoc i więcej...”.

W listach poeta informował o ważnych faktach ze swojego życia prywatnego oraz zawodowego, m.in. o objęciu w 1849 roku posady profesora „geografii powszechnej, fizycznej i porównawczej” na Uniwersytecie Jagiellońskim (pierwsza w Polsce, a drugą na świecie katedra geografii) czy ślubie swojej córki. Kontakt z Krasickimi utrzymywał do końca życia.

Prezentujemy kilka z listów.

Życząc miłej rodzinnej atmosfery przy wielkanocnym stole oraz tradycyjnego mokrego „dyngusa” przedstawiamy wybrane kartki świąteczne z zasobu Archiwum Państwowego w Przemyślu. Pochodzą one ze zbioru nr 1724 Zbiór korespondencji z okresu I wojny światowej oraz zbioru nr 1591 Zbiór pocztówek w zasobie AP w Przemyślu.

W zespole Archiwum Zamku Leskiego Krasickich zachował się wypis z akt sądu kryminalnego sanockiego z 1699 roku. 18 lutego tego roku sąd wójtowsko-ławniczy rozpoczął osąd niejakiego Andrzeja Wasilowego z Czerteża „zza Beskida” oskarżonego ze swoimi sąsiadami "alias rozbójnikami" o napad i ograbienie zamku w Niebylcu. Wypis zawiera przebieg rozprawy, na której oskarżony nie przyznał się do zarzucanego mu czynu, lecz wskazał inne osoby. Przyznał się jedynie do napadu na zamek w Lubatówce, natomiast nie potwierdził swojej obecności przy innych napadach – w Dębowcu, Tarnowcu, Bukowcu, Prusieku i innych miejscowościach. Zgodnie z ówczesną procedurą, kolejne przesłuchanie odbyło się „in loco tortuarum”. Wówczas Wasilowy trzykrotnie rozciągany i przypalany ogniem również nie potwierdził swojej obecności przy rozbojach. W związku z tym jedni z oskarżycieli, zarządzili ponowne tortury, jednak sądzony nie zmienił zdania. Wypis zawiera dekret w tej sprawie - „aby obwiniony od executora był karany alias aby ścięty został którego zaś głowa obwinionego in loco suppleliey na pal bydź wbita i na miejscu tymże postawiona”.

Warto dodać, że Oswald Balzer w 1891 r. wydał drukiem „Regestr złoczyńców grodu sanockiego: 1554-1638”. Drukiem także ukazały się „Księga złoczyńców sądu kryminalnego w Wiśniczu 1629-1665” oraz „Księga czarna złoczyńców sądu kryminalnego w Wiśniczu 1665-1785”.

Prezentujemy treść rozprawy i wyrok sądu kryminalnego sanockiego.

W zespole nr 161 Akta rodziny Borowskich z Borowej k. Mielca oraz rodzin spokrewnionych (Mrowińskich, Kuczkowskich, Wiktorów i Romerów), oprócz akt dotyczących tytułów prawnych i spraw administarcyjno-gospodarczych, zachowały się materiały o charakterze literackim. Są to wypisy z książek i czasopism, fragmenty pism, powieści i poezji sporządzane przez Aleksandra Borowskiego na początku XIX wieku. Wśród nich znajdują się wypisy z dzieła Ignacego Tańskiego (1761-1805), Wiersze i pisma różne. Dzieło pogrobowe, Warszawa 1808. W tym tomiku opublikowano wiersz pt. Pochwała kobiet w r. 1785. Aleksander Borowski przepisał ten wiersz do swojego sztambucha. Z okazji Święta Kobiet przypominamy ten piękny wiersz.

W zbiorze nr 1724 Zbiór korespondencji z okresu I wojny światowej zachowały się karty pocztowe, które śmiało możemy nazwać ówczesnymi walentynkami. Przedstawiają one zazwyczaj zakochaną parę, splecione ręce czy piękną kobietę i okraszone są odpowiednimi tekstami w różnych językach. Żołnierze przebywający na froncie przesyłali je do swoich ukochanych kierując się uczuciem oraz chęcią pozostawienia śladu w ich sercach i pamięci, o czym mogą świadczyć zdania widoczne na kartach: Pamiętaj o mnie, Nie zapomnij mnie, Niezapomeň na mě.  Wielu nadawcom bowiem nie było dane wrócić do domu i zobaczyć swoje ukochane.

Poniżej prezentujemy niektóre z kart pocztowych o tematyce miłosnej.