Wróżby, czary i czarownice….

26 listopada 2021

W przemyskich księgach kryminalnych, znajdujących się w zespole Akta miasta Przemyśla (sygn.79-85, 1071-1093), pochodzących z XVI-XVIII wieku, pojawia się kilkanaście wpisów w większym lub mniejszym stopniu dotyczących zarzutu czarostwa. Jest to m.in. sprawa z 1606 roku, kiedy to Agnieszka, żona Sebastiana, skarżyła się przed urzędem ław­ni­czym na Reginę Murarkę o zniesławienie. Regina miała o niej publicznie powiedzieć, że otruła swego męża, dlatego teraz prosi, aby jej to udowo­d­niła. Według zeznań oskarżonej, trucizna miała być podana wraz z przypra­wioną gęsią, której niosąca tę potrawę pasierbica Agnieszki, nie chciała dać jej do spróbowania. Przesłuchiwana pasierbica nie potwierdziła tych słów, przyznała jednak, że słyszała o tym od Zofii Buliny (Baliny). Zofia jej zeznaniom zaprzeczyła. Zachował się także dokument z 1618 roku, w którym przemyski urząd wójtowsko-ławniczy stwierdził, że uczciwa Ewa Cieślanka, miesz­czka przemyska, niesłusznie pomówiona została przez Waskona Litew­czaka o czynienie czarów i guseł.

Interesujące są  akta procesu związanego z niejaką Zofią Kolibabichą. W 1630 roku przed przemyskim sądem toczył się głośny proces o świętokradztwo, który rozpoczął się po tym, jak Katarzyna Kucharzowa przyłapana została podczas komunii w kościele na próbie kradzieży hostii. Postawiona przed trybunałem przyznała się do winy, ale podczas długich przesłuchań podawała różne przyczyny popełnienia tego czynu – raz kradzieży chciała dokonać na polecenie Żydów przemyskich Moszka Szmuklerza i Łachmana (za co miała otrzymać kożuch, suknię i pieniądze), innym razem, by zajść z mężem w ciążę, a jeszcze kolejnym – bo prosiła ją o to znajoma Zofia Kolibabicha. Kucharzową poddano torturom (tractus et igne) i skazano na śmierć przez spalanie na stosie. Zofia Kolibabicha także musiała stanąć przed sądem. Na pyta­nia sędziów, czy jest czarownicą odpowiedziała tak, jak jej radziły niewias­ty z miasta - „żadnych czarownic nie znam i czarami się nie bawię”. Wierzyła, że jest niewinna, a taka odpowiedź pozwoli jej zachować życie. Jednak protokół z przesłuchania Kolibabichy (prowadzonego także m.in. o godzinie trzeciej nad ranem i z użyciem tortur), zawiera infor­mac­je o innych znanych i stosowanych przez nią czarach. W związku z tą sprawą został oskarżony i stracony Żyd przemyski Mosze ben Israel zwany Szmuk­lerzem. Poemat upamiętniający jego śmierć napisał jeszcze w pierwszej połowie XVII wieku Szabbataj ben Icchak. Jest to 45-strofowa pieśń zawierająca opis aresztowania, procesu i stracenia Szmuklerza,  jednocześnie podkreślająca „postawę oskarżonego, który pomimo zadawanych mu tortur nie przyznał się do winy, a śmierć przyjął z godnością, w ostatnich chwilach swego życia odmawiał modlitwę Szema Israel”.

Na podstawie: M. Kowalska-Cichy, Magia i procesy o czary w XVII-wiecznych księgach kryminalnych miasta Przemyśla, „Przemyskie Zapiski Historyczne. Studia i materiały poświęcone historii Polski Południowo-Wschodniej”, R. XVIII: 2010-2011, s. 5-20.

Galeria

  • Powiększ zdjęcie Akta miasta Przemyśla, sygn. 1071, s. 66 Skarga Agnieszki, żony Sebastiana na Reginę Mularkę, 1606 rok

    Akta miasta Przemyśla, sygn. 1071, s. 66 Skarga Agnieszki, żony Sebastiana na Reginę Mularkę, 1606 rok

  • Powiększ zdjęcie Akta miasta Przemyśla, sygn. 1073, s. 27 Sentencja wyroku urzędu wójtowsko-ławniczego, w którym stwierdza, że Ewa Cieślanka została niesłusznie pomówiona przez Waskona Litewczaka, 1618 rok

    Akta miasta Przemyśla, sygn. 1073, s. 27 Sentencja wyroku urzędu wójtowsko-ławniczego, w którym stwierdza, że Ewa Cieślanka została niesłusznie pomówiona przez Waskona Litewczaka, 1618 rok

  • Powiększ zdjęcie Akta miasta Przemyśla, sygn. 81, s. 157 Fragment przesłuchania Katarzyny Kucharzowej, 1630 rok

    Akta miasta Przemyśla, sygn. 81, s. 157 Fragment przesłuchania Katarzyny Kucharzowej, 1630 rok

Rozwiń Metryka

Podmiot udostępniający informację:
Data utworzenia:2021-11-26
Data publikacji:2021-11-26
Osoba sporządzająca dokument:
Osoba wprowadzająca dokument:Ewa Grin-Piszczek
Liczba odwiedzin:1954